Mu‘tezilî Müfessir Zemah?erî’nin Tasavvufa Yakla??m?

Bu makalede “ak?lc?lar?n tasavvufa kar??” oldu?u ?eklindeki alg? mercek alt?na al?narak, nasslar?n yorumunda akla büyük önem veren Mu‘tezile mezhebine mensup müfessir Zemah?erî’nin el-Ke??âf tefsiri özelinde yakla??m? analiz edilmi?tir. ayn? zamanda tasavvufun ak?l kar??t? bir disiplin vehmine yol açt??? için yorumda akl? önceleyen alimin bak???n? tespit etmek arz etmektedir. Allah sevgisinden bahseden âyetlerde, sûfîlerle alay eden ifadeler kulland??? iddia edilmi? ve bu ifadeleri, ak?lc? dü?ünce yap?s?na sahip olmas?yla ili?kilendirilmi?tir. Çal??ma, ç?kar?m?n isabetli olmad??? iddias?n? savunmu?tur. Bundan dolay? müfessirin tefsirinde yer verdi?i tasavvufî konular?, hayat?, di?er eserleri ilk dönem sûfîlerin görü?leriyle birlikte de?erlendirerek onun hakk?nda bütüncül portre çizmeyi hedeflemi?tir. Zemah?erî, Müslümanlar? dünyaya kar?? zâhid davranmaya takval? eylemlere yönelmeye davet etmeye çal??m??t?r. amaçla zühd, takva, ihlas, tevazu gibi kavramlara vermi?tir. Bununla sûfî tarikatlara baz? konularda yöneltti?i a??r ele?tiriler dikkatleri çekmektedir. ele?tirilerin odak noktas?n?, ilahî a?k anlay??? zahirî anlamdan uzakla??p bât?nî anlama yönelmeleri olu?turmaktad?r. Zemah?erî’ye göre Allah’? sevmek, ona yönelmek ibadet etmektir. Allah’?n kulunu sevmesi ise ondan raz? olmas?d?r. Sûfîlerin tarikat ritüelleri esnas?nda cezbeye gelerek kendilerinden geçmelerini, bay?lmalar?n?, raks etmelerini Kur’ân sünnete ayk?r?, gayrî ?slamî uygulamalar saym??t?r. Çünkü Mu‘tezile, tevhid ilkesi gere?i ancak tenzihî dille konu?ulabilece?ini dü?ünmektedir. ritüelleri, temelde sünnete, özelde Mu‘tezile’nin tenzîh akidesine ters dü?mekte te?bîh inanc?n? yans?tmaktad?r. Onun ele?tirilerinin amac?n?n, akidesini Kur’ân’?n lafzî anlam?n? muhafaza görülmektedir.